Ομιλία του Κοινοβουλευτικού Εκπροσώπου του Κινήματος Αλλαγής Κώστα Σκανδαλίδη επί του νομοσχεδίου του Υπουργείου Εσωτερικών «Εκλογή Δημοτικών και Περιφερειακών Αρχών».
…Αυτή η μεγάλη παράταξη με τη θεσμική αλλαγή στους δήμους, το πρώτο κύμα της αποκέντρωσης στη δεκαετία του ’80, με την περιφερειακή διοικητική συγκρότηση της χώρας στο τέλος της δεκαετίας του ’80, με την πρώτη εκλογή στην ιστορία του τόπου των νομαρχών ως δευτεροβάθμιας αυτοδιοίκησης στην αρχή της δεκαετίας του ’90, με τον «Καποδίστρια» και τον «Καλλικράτη», κόντρα σε όλους έδωσε υπόσταση στην πραγματική αυτοδιοίκηση, κυριολεκτικά μέσα από κύματα αλλαγών και μεταρρυθμίσεων, παράλληλα με τις αλλαγές στη διοίκηση, με το ΑΣΕΠ, με την απόδοση των ΚΕΠ στους δήμους, που κατέστησαν τους θεσμούς της αυτοδιοίκησης στις περιφέρειες και τους δήμους ισχυρά φρούρια λαϊκής εξουσίας και κυρίως ανάπτυξης.
Ερχόμαστε σήμερα να αντιπαραβάλουμε τον νόμο του ΣΥΡΙΖΑ και τον σημερινό της Νέας Δημοκρατίας.
Τι κατάλαβα; Συνειδητοποίησα βαθιά ότι η αρνητική στάση, η θέση, η απόρριψη και η διακήρυξη ξηλώματος του «Καποδίστρια» και του «Καλλικράτη» τότε, δεν ήταν μια ευκαιριακή επιλογή. Ήταν η βαθιά τους πεποίθηση ότι η τοπική αυτοδιοίκηση είναι είτε η συνέχεια του κράτους και της εξουσίας είτε η συνέχεια του κόμματος, ότι είχαν περιφρονήσει βαθιά τον θεσμό, ότι η θεσμική ανασυγκρότηση της δημοκρατίας με αποκέντρωση και αυτοδιοίκηση δεν είναι γι’ αυτούς ένα ακόμη αναγκαίο άλμα θεσμικής μεταρρύθμισης, αλλά ένα ακόμα πρόσχημα για κομματική εκμετάλλευση. Είναι κρίμα, γιατί πέρασαν δέκα ολόκληρα χρόνια από τότε και μια αδήριτη ανάγκη να μεταβούμε στην Ευρώπη των περιφερειών και των πόλεων παράλληλα με την Ελλάδα των περιφερειών με ονοματεπώνυμο και ταυτότητα και των ισχυρών δήμων πρόκειται και τα επόμενα χρόνια δυστυχώς να μείνουν στα αζήτητα της Ιστορίας.
Θέλετε από σήμερα, κύριοι της Νέας Δημοκρατίας, να ξεκαθαρίσετε το τοπίο των εκλογών της 1ης-1-2024 και της πενταετούς διάρκειας της θητείας ενός θεσμού που επείγεται για κρίσιμες αλλαγές στη δομή και τη λειτουργία του, για γενναίες αποφάσεις που θα ενισχύσουν τον τριπλό του ρόλο ως πρωτογενούς φορέα εξουσίας, ως κατεξοχήν αναπτυξιακού θεσμού, ως συμπαραστάτη και διαμορφωτή της καθημερινότητας του πολίτη, ενός θεσμού – στυλοβάτη μιας αποκεντρωμένης, σύγχρονης και δημοκρατικής πολιτείας, ενός θεσμού που εδώ και καιρό έχει ανάγκη από ένα νέο και γενναίο κύμα αλλαγών και μεταρρυθμίσεων για να επιτελέσει τον κρίσιμο ρόλο του.
Η φυσική φορά της όποιας μεταρρύθμισης, για την οποία κόπτεσθε ότι υπηρετεί σχεδόν κάθε νομοσχέδιό σας, είναι πρώτα οι αλλαγές σε δομές και λειτουργίες και έπειτα το εκλογικό σύστημα που τις υπηρετεί, για να έχει νόημα η συζήτηση και για να υπάρχουν συναινέσεις που στεριώνουν και δεν αποδυναμώνουν τον θεσμό. Προσπαθώ να κατανοήσω την πρεμούρα σας να προτάξετε την πρόωρη κατοχύρωση της αλλαγής των εκλογικών διαδικασιών τόσα χρόνια πριν και δεν ανοίξατε από την πρώτη μέρα συζήτηση γι’ αυτά που έλεγε τουλάχιστον πριν από τις εκλογές ο Πρωθυπουργός, για το πώς θα πάνε οι φόροι της ακίνητης περιουσίας στους δήμους, για το πώς θα οπλιστούν με νέες αρμοδιότητες οι αυτοδιοικήσεις, για το πώς θα κατανεμηθούν αυτές οι αρμοδιότητες, για το πώς ο θεσμός θα πάρει την καινούργια του μορφή, για το πώς θα συμμετάσχει τώρα στο Ταμείο Ανασυγκρότησης. Μιλάει κανείς για την αυτοδιοίκηση σε σχέση με το Ταμείο Ανασυγκρότησης; Τα δισεκατομμύρια που θα έχει η χώρα στη διάθεσή της θα περάσουν από τα χέρια των δήμων όχι απλά ως αιτήματα δημάρχων ή τοπαρχών για να ικανοποιήσουν κομματικούς στόχους, αλλά ως ολοκληρωμένο περιφερειακό αναπτυξιακό πρόγραμμα ή ολοκληρωμένο δημοτικό πρόγραμμα με αποφάσεις επιτόπου για τις προτεραιότητες της ανάπτυξης και της συγκρότησης της χώρας;
Επί της αρχής προτάσσετε το εκλογικό σύστημα από τα εκκρεμή σημαντικά θεσμικά: αποκέντρωση πόρων, ενίσχυση του θεσμού στην κρίσιμη συγκυρία της πανδημίας, πώς γίνεται αυτή η ενίσχυση, να παίξει ρόλο πιο ενεργητικό από αυτόν που παίζει -σήμερα δεν παίζει κανέναν ρόλο, να ανταποκριθεί στον κοινωνικό του ρόλο ως κατεξοχήν αρμοδιότητά του που όλοι κοπτόμαστε ότι έχει. Δεν τα βλέπω πουθενά. Ποια, λοιπόν, πολυεπίπεδη διακυβέρνηση; Μου μοιάζει «έπεα πτερόεντα», «λόγια φτερωμένα» μου μοιάζει.
Πρωτοστατήσαμε στον αγώνα κατά του αδιανόητου και διαλυτικού «Κλεισθένη». Στην πράξη δικαιωθήκαμε. Ζήσαμε ένα όργιο συναλλαγής, διάλυσης των ΟΤΑ, ακυβερνησίας, όπου οι παρατάξεις χάνουν την ισχύ τους και γίνονται άθυρμα στα χέρια των προσωπικών επιδιώξεων δημάρχων, υποψήφιων δημάρχων, δημοτικών συμβούλων κ.λπ. Μείνατε συνεπείς απέναντι στις μικροκομματικές και μυωπικές λογικές.
Το κοινό αφήγημα της Νέας Δημοκρατίας και του ΣΥΡΙΖΑ ότι καταργείται η απλή αναλογική, όπου η Νέα Δημοκρατία τη θεωρεί διαλυτική και ο ΣΥΡΙΖΑ τη θεωρεί σπονδή στη δημοκρατία, είναι έωλο. Καταργείται μια καταστροφική για τον θεσμό ανάμειξη και αλλοίωση διαφορετικών εκλογικών συστημάτων ανά αιρετό όργανο των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Για να μη βλέπουμε μόνο τη μια όψη του νομίσματος, οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι ήδη οι ΟΤΑ δεν υπερασπίστηκαν τον θεσμό δυστυχώς και τις πραγματικές του ανάγκες απέναντι στην κεντρική εξουσία και τις κάθε φορά προθέσεις της. Πολλοί άνθρωποι της Αυτοδιοίκησης το είδαν σαν ευκαιρία για τις ιδιοτελείς τους επιδιώξεις, κομματικές ή προσωπικές.
Η Κυβέρνηση με ακριβώς τους ίδιους στόχους εκμεταλλεύεται τη διάλυση που προκάλεσε ο ΣΥΡΙΖΑ για να οδηγήσει τα πράγματα στο διαμετρικά αντίθετο άκρο. Οδηγείτε με την πρότασή σας όχι μόνο για το 43%, αλλά και με τις υπόλοιπες διατάξεις που φέρνετε, στην επαναφορά και την ενίσχυση του δημαρχοκεντρικού συστήματος σε τέτοιον βαθμό που τίθεται από την ανάποδη μείζον πρόβλημα δημοκρατίας στη λειτουργία του θεσμού.
Με τον «Κλεισθένη» ο ΣΥΡΙΖΑ αναδεικνύει τις μειοψηφίες σε εκβιαστικούς ρυθμιστές. Με τον σημερινό νόμο οδηγούμαστε σε διοικήσεις μειοψηφίας. Και στις δύο περιπτώσεις υπάρχει βιασμός της δημοκρατίας, στη μια χάρη της κυβερνησιμότητας και της αποτελεσματικότητας, στην άλλη δήθεν της αντιπροσωπευτικότητας. Και στις δύο πρυτανεύει η κομματική σκοπιμότητα και η έλλειψη κάθε σεβασμού στην πορεία και τη μετεξέλιξη του θεσμού.
Γιατί λέμε όχι στο 43%; Αν αντικειμενικός στόχος είναι οι αποφάσεις να λαμβάνονται όσο πλησιέστερα γίνεται στον πολίτη με βάση την αρχή της εγγύτητας, ο δήμαρχος οφείλει να έχει αυξημένες αρμοδιότητες, αυξημένη αρμοδιότητα παρέμβασης στη διαχείριση των καθημερινών προβλημάτων και να έχει γι’ αυτόν τον εκτελεστικό του ρόλο δημοκρατική νομιμοποίηση. Ο δεύτερος γύρος και το 50 συν 1 τον οπλίζει μ’ αυτήν τη δημοκρατική νομιμοποίηση.
Το 43% το πολεμήσαμε και την πρώτη φορά. Είναι ένας δήμαρχος μειοψηφίας που είναι εκτελεστικό όργανο. Δεν είναι αντιπροσωπευτικός θεσμός ο δήμαρχος. Είναι το εκτελεστικό όργανο της τοπικής εξουσίας και έχει αυξημένη αρμοδιότητα σ’ αυτό. Η αυξημένη αρμοδιότητα του δημάρχου πρέπει να προσδιοριστεί επακριβώς και παράλληλα να αναβαθμιστεί ο ρόλος και η συμμετοχή στις αποφάσεις και τον έλεγχο των συλλογικών δημοτικών οργάνων. Αυτή θα ήταν μια σωστή ισορροπία.
Πάγια θέση μας ήταν η εισαγωγή κανόνων κοινοβουλευτικού τύπου στη λειτουργία του περιφερειακού και του δημοτικού συμβουλίου, η κατοχύρωση των παρατάξεων και όχι η αποδυνάμωσή τους. Ισχυρός δήμαρχος, εκτελεστικός θεσμός με αρμοδιότητα και ευθύνη, με αρμοδιότητα για την καθημερινότητα του πολίτη, αλλά και με ευθύνη της εφαρμογής της αρμοδιότητας που του αποδίδεται από το κράτος, με ευθύνη αστική και ποινική, όχι να βλέπουμε δημάρχους να βγαίνουν παραμονές εκλογών και να λένε στους καταστηματάρχες «σας χαρίζουμε τους φόρους, τα τέλη από τα καθίσματα και όλα τα άλλα» για να πάρουν ξανά εκλογές κάνοντας ουσιαστική παρανομία.
Η κατοχύρωση, λοιπόν, των παρατάξεων και όχι η αποδυνάμωσή τους με ισχυρό συμβούλιο και επιτροπές, με αναπτυξιακό προγραμματικό και ελεγκτικό ρόλο.
Τι κάνει το νομοσχέδιό σας; Μονόπατα καθιστά έναν περιφερειάρχη ή δήμαρχο μειωμένης νομιμοποίησης πανίσχυρο πόλο άσκησης εξουσίας. Είναι προφανές το όχι μας και είναι τεράστιο.
Δεν θα αναφερθώ αναλυτικά στα προφανή, γιατί δεν έχω χρόνο, στην αντίφαση του αριθμού των υποψηφίων και του αριθμού των συμβούλων, στην αύξηση των παραβόλων, στο ράβε-ξήλωνε στις δημοτικές κοινότητες. Όλα αυτά τα ανέλυσαν και η κυρία Λιακούλη και οι άλλοι συνάδελφοι από την παράταξή μας πολύ αναλυτικά.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα της ανακολουθίας σας είναι η υπόθεση των δημοτικών κοινοτήτων. Αντί να ξεκινήσετε από τη θεσμική υποχρέωση της δημοτικής αρχής να αποκεντρώσει αρμοδιότητες και πόρους, ώστε τα τοπικά συμβούλια, ο πρόεδρος να έχει τη δυνατότητα να αντιμετωπίσει τα καθημερινά προβλήματα των πολιτών, πηγαίνετε στην αντίθετη φορά, με κίνδυνο είτε να απομονωθούν από τη δημοτική αρχή είτε να γίνουν επαίτες της.
Υπάρχει ένα σύνολο αρχών που θα έπρεπε να διέπουν μια τέτοια μεγάλη μεταρρύθμιση. Για τις αποφάσεις η αρχή της εγγύτητας στον πολίτη. Όσο πιο κοντά στον πολίτη η απόφαση, τόσο πιο καλά. Για την κατανομή των αναπτυξιακών αρμοδιοτήτων, η επικουρικότητα των θεσμών. Για τη διαχείριση των αρμοδιοτήτων, η αναλογικότητα των ευθυνών. Για την οντότητα των δήμων, η οικονομική τους αυτοδυναμία και η διοικητική τους αυτοτέλεια. Και βέβαια υπηρετώντας τον σύγχρονο χάρτη τοπικής αυτονομίας, τον ευρωπαικό χάρτη, για να έχουμε την ίδια εξέλιξη μ’ αυτήν που έχει η Ευρώπη των πόλεων και των περιφερειών. Αυτή θα ήταν μια πραγματική αλλαγή σε βάθος.
Σ’ αυτό λοιπόν το πεδίο, στο μοντέλο διακυβέρνησης, το πεδίο των θεσμών και των μεταρρυθμίσεων, δοκιμάζονται οι πραγματικές ταυτότητες των παρατάξεων και όχι στους αρθρογράφους της σειράς και της γραμμής κάθε μέρα που κατευθύνουν προς συγκεκριμένες κατευθύνσεις. Σ’ αυτό το πεδίο μπορεί ουσιαστικά να δοκιμαστεί το τι είναι συντηρητικό και τι είναι προοδευτικό, τι είναι διαχειριστικό και τι μεταρρυθμιστικό, τι συντηρεί μια στασιμότητα με μάχες χαρακωμάτων και τι οδηγεί τα πράγματα μπροστά, τι συγκεντρώνει πεισματικά εξουσίες και καθιστά τους πολίτες παθητικούς και απρόσωπους ιδιώτες και τι αποκεντρώνει αποφάσεις, αρμοδιότητες και πόρους σε μια γενναία αποκέντρωση διακυβέρνησης, για να τους καταστήσει συμμέτοχους και ενεργούς.
Σ’ αυτό το πεδίο, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, εμείς θεμελιώνουμε την παρουσία μας, τη στρατηγική μας, την ταυτότητά μας και με όραμα και λογισμό στοιχειοθετούμε τις προτάσεις μας. Πού θα πάει; Θα μας ακούσει ο λαός.